Preterisme

Het preterism is de leer dat de voorzegde gebeurtenissen in Mattheüs 24 en het boek Openbaring grotendeels of volledig hebben plaatsgevonden in de aanloop naar en ten tijde van de verwoesting van Jeruzalem door de Romeinen in het jaar 70 na Christus. Sommige preteristen stellen dat de wederkomst van Christus en de opstanding van de doden in het jaar 70 hebben plaatsgevonden.

Romeinse belegering en verwoesting van Jeruzalem in 70 n.C.. Schilderij door David Roberts (1850).

Term. De term preterisme komt van het Latijnse woord praeter = verleden, omdat de profetieën merendeels of alle reeds in het verleden zouden zijn vervuld.

Hoofdinhoud van leer. Het preterisme stelt dat alle of een deel van de Bijbelse profetieën over de laatste dagen verwijzen naar gebeurtenissen die in de eerste eeuw plaatsvonden na de geboorte van Christus, in het bijzonder in verband met de verwoesting van Jeruzalem in 70 na Christus. Jezus' voorzeggingen aangaande aardbevingen. onlusten, oorlogen en de grote verdrukking zijn in de eerste eeuw uitgekomen.

Dwaling. Het preterisme moet op grond van de Schrift als een dwaling worden bestempeld.

Grond. "De grond voor deze leer is een volstrekt misverstaan van vooral Matt. 24." (Willem Ouweneel). Argumenten pro en contra worden hieronder vermeld.

Versus futurisme. Het preterisme staat tegenover het futurisme, dit is de opvatting dat de meeste voorzeggingen over het einde der tijden, de laatste dagen, de Grote Verdrukking en dergelijke, nog een toekomstige vervulling wacht en aan de terugkeer van Christus onmiddellijk zullen voorafgaan.

Gedeeltelijk en volledig preterisme. Of: deel- en volpreterisme. De opvatting dat de profetieën over het einde reeds grotendeels (maar niet alle) zijn uitgekomen, heet gedeeltelijk preterisme, deelpreterisme of partieel preterisme (Eng. partial preterism). Nog niet gebeurd zijn: 1. de wederkomst van Christus en de opneming van de gemeente; 2. de opstanding van de doden; 3. het laatste oordeel. De meer recente opvatting dat alle voorzeggingen reeds zijn vervuld, wordt volledig preterisme, volpreterisme, vol preterisme (Eng. full preterism) of hyperpreterisme genoemd.

Preteristen. De bekende Anglicaanse theoloog Tom Wright (geb. 1948) is een preterist. Andere preteristen zijn Ken Gentry, Gary DeMar en Douglas Wilson. In het Nederlandse taalgebied wordt een preteristische leer verkondigt (anno 2017) door David Sörensen, die stelt dat de wederkomst van de Heer Jezus in het jaar 70 heeft plaatsgevonden, en door de prediker Jeroen Koornstra, die de opname van de gemeente niet als een toekomstige gebeurtenis ziet. Koornstra ziet 2 Petr 3:10-12 vervuld in 70 na Chr., toen Jeruzalem verwoest werd.

2Pe 3:10 Maar de dag van de Heer zal komen als een dief, waarop de hemelen met gedruis zullen voorbijgaan en de elementen brandend vergaan en de aarde en de werken daarop zullen gevonden worden. 2Pe 3:11 Daar dit alles dus vergaat, hoe behoort u te zijn in heilige wandel en godsvrucht, 2Pe 3:12 terwijl u de komst van de dag van God verwacht en verhaast, ter wille waarvan de hemelen in vuur gezet zullen vergaan en de elementen brandend zullen wegsmelten. (TELOS)

Volgens Koornstra is de eindtijd, d.w.z. 'de laatste dagen' (Hebr. 1:1; Hand. 2:17), begonnen met Jezus en rond het jaar 70 n.C. geëindigd met de verwoesting van Jeruzalem en de tempel. De Heer Jezus komt niet terug op de wolken, maar is al lang teruggekomen. Zijn komst was een 'ingrijpen': het uitvoeren van een oordeel over Jeruzalem en de tempel en daarmee de afschaffing van het Oude Verbond, dat toen plaatsmaakte voor het Nieuwe Verbond. Samen met Jezus regeren doen we niet pas in de toekomst, maar in het hier en nu. Zijn koninkrijk krijgt nu al gestalte. De aarde waarop wij wonen is blijvend en wordt niet door vuur verwoest.

Gedeeltelijk preterisme

Het gedeeltelijke preterisme is de oudste van de twee standpunten. Het stelt dat de profetieën aangaande de verwoesting van Jeruzalem, de Antichrist, de Grote Verdrukking en de komst van de Dag van de Heer als een "komst ten oordeel" door Christus, vervuld werden circa 70 na Chr., toen de Romeinse generaal (en latere keizer) Titus Jeruzalem innam, plunderde en de tempel verwoestte, waardoor blijvend een einde kwam aan de dagelijkse dierenoffers. "Babylon de Grote" (Openbaring 17-18) wordt vereenzelvigd met de oude heidense stad Rome of de Joodse stad Jeruzalem.

De meeste gedeeltelijk preteristen geloven ook dat uitdrukking "laatste dagen" slaat op de laatste dagen van de Mozaïsche verbond dat God uitsluitend hadden met de natie Israël tot het jaar 70 na Christus. Zoals God gericht uitoefende over verschillende naties in het Oude Testament, zo kwam ook Christus ten oordeel tegen degenen in Israël die hem afwezen.

Die laatste dagen van de natie Israël zijn volgens het gedeeltelijk preterisme te worden onderscheiden van de "laatste dag", die nog wel in de toekomst ligt en deze gebeurtenissen brengt: de wederkomst van Jezus, de lichamelijke opstanding van de rechtvaardigen en onrechtvaardigen, het laatste oordeel, en de schepping van een letterlijke nieuwe hemel en een nieuwe aarde, vrij van de vloek van zonde en dood, die door de val van Adam en Eva is gekomen.

Het preterisme vindt (anno 2015) al meer aanhang onder christenen. Een bekende Amerikaanse preterist is Don K. Preston. Hij ziet de periode tussen 30 en 70 na Christus als het duizendjarig rijk en de tijd daarna is die van het nieuwe verbond (de eeuwige toestand).

Gedeeltelijk preteristen zijn in overeenstemming met de klassieke geloofsbelijdenissen van de christenheid en met de leer van de opstanding bij de vroege kerkleraars. Gedeeltelijk preteristen zeggen dat het Nieuwe Testament spreekt van vele "komsten" van Christus. Zij betogen dat de uitdrukking "wederkomst" betekent: twee on een reeks soortgelijke komsten, want de Schrift spreekt van andere komsten vóór de komst ten oordeel (in 70 n.C.). Zij menen dat de nieuwe schepping geleidelijk komt door een geleidelijke verlossing, tot stand gebracht door Christus, die regeert vanaf zijn hemelse troon. Hij zal daarbij gaandeweg zijn vijanden onderwerpen. De verlossing vindt haar hoogtepunt in de vernietiging van de lichamelijk dood, de "laatste vijand" (1 Kor 15: 20-24). Zolang er nog vijanden zijn, kan de opstanding der doden niet plaatsvinden.

Bijna alle gedeeltelijk preteristen zijn het amillennialisme dan wel postmillennialisme toegedaan. Veel postmillenniale gedeeltelijke preteristen zijn ook theonomisten, die de zedelijke normen van het Oude Testament toepasbaar achten op de huidige maatschappij.

Het gedeeltelijk preterism wordt algemeen beschouwd als een historisch orthodox standpunt, omdat het alle onderdelen van de grote geloofsbelijdenissen in de christenheid onderschrijft. In de Verenigde Staten is het gedeeltelijk preterisme onder protestanten een minderheidsstandpunt, dat duidelijk tegengesproken wordt, met name door degenen die het dispensationalisme aanhangen. Sommige dispensationalisten zijn bezorgd dat gedeeltelijk preterism leidt tot een acceptatie van het volledig preterisme, maar deze bezorgdheid wordt tegengesproken door gedeeltelijk preteristen.

Volledig preterisme

Het volledig preterisme verschilt van het gedeeltelijk daarin, dat alle profetie beschouwd als vervuld met de verwoesting van Jeruzalem, dus ook de voorzeggingen aangaande de opstanding van de doden en de wederkomst (parousia) van de Heer Jezus.

Namen. Volledig preterisme is ook bekend onder andere namen, zoals (in het Engels) consistent preterism of hyper-preterism. De laatste term heeft een afkeurende bijklank. Een verwante, maar meer recente term is pantelisme (= "alvervulling"), die sommigen beschouwen als een verlengstuk van de volledig preterism in plaats van hetzelfde.

Volgens het volledig preterisme is de Heer Jezus teruggekomen in 70 n.C. en wel ten oordeel, wat geleid heeft tot de verwoesting van Jeruzalem en haar tempel in het jaar 70. Dit gebeurde door midden van buitenlandse legers op een manier die vergelijkbaar is met diverse oudtestamentische beschrijvingen van God die komt om andere naties rechtvaardig te oordelen.

Volgens het volledig preterisme is de opstanding van de doden al gebeurd. Deze opstanding was niet een lichamelijke, maar een verrijzenis van de zielen uit de plaats der doden, welke bekend staat als Sjeool (Hebreeuws) of Hades (Grieks). De rechtvaardige zielen hebben een geestelijk lichaam gekregen dat geschikt is voor de hemel, en de onrechtvaardige doden zijn geworpen in de poel van vuur. Sommige volledig preteristen geloven dat deze verandering een doorgaande is en bij het overlijden van elke ziel plaatsvindt (Hebr. 9:27).

De nieuwe hemel en de nieuwe aarde worden door het volledig preterisme gelijkgesteld met de vervulling van de wet in het jaar 70 na Chr. Zoals een christen bij zijn bekering "een nieuwe schepping" is geworden, is de wereld dat ook in 70 na Chr.

Kritiek

Bijbels bezwaar. Op Bijbelse gronden kan men ernstige bezwaren tegen het volledig preterisme aanvoeren. Reeds de apostel Paulus verwierp de gedachte dat de opstanding der doden al had plaatsgevonden.

2Ti 2:16 Maar onttrek je aan ongoddelijk gezwets; 2Ti 2:17 want zij zullen voortgaan tot toenemende goddeloosheid en hun woord zal als kanker voortwoekeren. Onder hen zijn Hymeneus en Filetus, 2Ti 2:18 die van de waarheid zijn afgeweken door te zeggen dat de opstanding al heeft plaatsgehad en die het geloof van sommigen omverwerpen. (TELOS)

De Heer Jezus stond lichamelijk uit de doden op en ook de doden zullen lichamelijk verrijzen en het lichaam van de levenden zal veranderd worden.

Aanhangers van het volledig preterisme antwoorden dat Paulus' veroordeling terecht was, omdat de opstanding vóór 70 na Christus nog niet gebeurd was. Ook zeggen zij dat zij bepaalde Schriftplaatsen, die tegen hun standpunt worden aangevoerd, anders uitleggen.

Ketterij. Voorzover en omdat het volledig preterisme sterk afwijkt van de overgeleverde geloofsbelijdenissen, wordt het door velen als ketterij beschouwd. Volledig preteristen antwoorden dat de geloofsbelijdenissen niet goddelijk geïnspireerd zijn, maar zijn opgesteld door feilbare mensen. De belijdenissen zijn fout op het punt van de toekomst en moeten aangepast worden.

Werking

Het volledig preterisme is een wassende stroom, die druk uitoefent om erkend te worden als een volwaardige eschatologische zienswijze. Tot op heden (anno 2016) heeft geen grote behoudende kerk in de Verenigde Staten deze zienswijze aanvaard, maar hebben verscheidene kerken het volledig preterisme veroordeeld.

Argumenten voor het preterisme

Sommige leerlingen zouden Hem zien komen. De Heer Jezus heeft gezegd dat sommigen van zijn leerlingen zijn komst zouden meemaken.

Mt 16:27 Want de Zoon des mensen staat te komen in de heerlijkheid van zijn Vader met zijn engelen, en dan zal Hij ieder vergelden naar zijn doen. Mt 16:28 Voorwaar, Ik zeg u, dat er sommigen zijn van hen die hier staan, die de dood geenszins zullen smaken voordat zij de Zoon des mensen hebben zien komen in zijn koninkrijk. (TELOS)

"Dit geslacht" zou het meemaken. De Heer Jezus heeft gezegd dat "dit geslacht", het geslacht van zijn tijd (in de eerste eeuw) de voorzegde gebeurtenissen zou meemaken.

Mt 24:33 Zo ook u, wanneer u al deze dingen zult zien, weet dan dat het nabij is, voor de deur. Mt 24:34 Voorwaar, Ik zeg u: dit geslacht zal geenszins voorbijgaan voordat al deze dingen zijn gebeurd. (TELOS)

De voorzeggingen in Matteüs 24 aangaande de "Grote Verdrukking" beschouwt het preterisme als vervuld met de verwoesting van Jeruzalem in het jaar 70 na Chr. Steun voor deze stelling vindt men in Jezus' woorden dat "dit geslacht niet zal geenszins voorbijgaan voordat al deze dingen zijn gebeurd". Deze woorden schijnen de voorzegde gebeurtenissen te beperken tot "dit geslacht", tot de generatie in de eerste eeuw.

"Spoedig". De Heer heeft gezegd dat de in de Openbaring voorzegde gebeurtenissen spoedig zouden geschieden (Opb. 1:1)

Opb 1:1 Openbaring van Jezus Christus, die God Hem heeft gegeven om zijn slaven te tonen wat spoedig moet gebeuren; en Hij heeft die door zijn engel gezonden en aan zijn slaaf Johannes te kennen gegeven.

Opb 22:6 En hij zei tot mij: Deze woorden zijn getrouw en waarachtig, en de Heer, de God van de geesten van de profeten, heeft zijn engel gezonden om zijn slaven te tonen wat met spoed moet gebeuren.

Hijzelf zou spoedig komen (Opb. 22:7, 12, 20)

Opb 22:7 En zie, Ik kom spoedig. Gelukkig hij die de woorden van de profetie van dit boek bewaart.

Opb 22:12 Zie, Ik kom spoedig, en mijn loon is bij Mij om een ieder te vergelden zoals zijn werk is.

Opb 22:20 Hij die deze dingen getuigt, zegt: Ja, Ik kom spoedig! Amen, kom, Heer Jezus!

Ook aan twee gemeenten in Klein-Azië zei Hij spoedig te komen.

Opb 2:16  Bekeer u dan; maar zo niet, Ik kom spoedig naar u toe en Ik zal oorlog tegen hen voeren met het zwaard van mijn mond.

Opb 3:11  Ik kom spoedig, houd wat u hebt, opdat niemand uw kroon neemt.

Tegenwerpingen

Sommige leerlingen zouden Hem zien komen. De Heer Jezus heeft gezegd dat enkele leerlingen Hem zouden zien komen in zijn koninkrijk.

Mt 16:27 Want de Zoon des mensen staat te komen in de heerlijkheid van zijn Vader met zijn engelen, en dan zal Hij ieder vergelden naar zijn doen. Mt 16:28 Voorwaar, Ik zeg u, dat er sommigen zijn van hen die hier staan, die de dood geenszins zullen smaken voordat zij de Zoon des mensen hebben zien komen in zijn koninkrijk. (TELOS)

Dat hebben zij gezien toen de Heer zes dagen na deze woorden drie leerlingen meenam op een hoge berg. Daar werd hij verheerlijkt.

Mt 17:1 En na zes dagen nam Jezus Petrus, Jakobus en zijn broer Johannes mee en bracht hen afzonderlijk op een hoge berg. Mt 17:2 En Hij werd in hun bijzijn van gedaante veranderd; en zijn gezicht straalde als de zon en zijn kleren werden wit als het licht. Enz. (TELOS)

Merk op dat ze verzen onmiddellijk volgen op Matth. 16:28. Dat "zien komen" is een vooruitblik geweest. Zoals Hij toen in zichtbare heerlijkheid straalde, zo zal hij eens zichtbaar verschijnen in deze wereld.

"Dit geslacht" zou het meemaken. De Heer heeft gezegd dat "dit geslacht" de voorzegde gebeurtenissen zou meemaken.

Mt 24:33 Zo ook u, wanneer u al deze dingen zult zien, weet dan dat het nabij is, voor de deur. Mt 24:34 Voorwaar, Ik zeg u: dit geslacht zal geenszins voorbijgaan voordat al deze dingen zijn gebeurd. (TELOS)

Het gebruikte woord voor "geslacht" is het Griekse woord "genea". Het kan een figuurlijke betekenis hebben: "een soort mensen die veel op elkaar lijken in gaven, leefwijzen, karakter; specifiek in ongunstige zin, een verdorven geslacht".

Mt 11:16 Met wie echter zal Ik dit geslacht vergelijken? Het is gelijk aan kinderen die op de markten zitten en de anderen de woorden toeroepen: (TELOS)

Mt 12:39 Hij antwoordde echter en zei tot hen: Een boos en overspelig geslacht verlangt een teken, en het zal geen teken worden gegeven dan het teken van de profeet Jona. (TELOS)

Mt 12:45 Dan gaat hij heen en neemt zeven andere geesten met zich mee, bozer dan hijzelf, en zij komen binnen en wonen daar; en het laatste van die mens wordt erger dan het eerste. Zo zal het ook zijn met dit boos geslacht. (TELOS)

Mr 8:38 Want wie zich voor Mij en mijn woorden schaamt onder dit overspelig en zondig geslacht, voor hem zal ook de Zoon des mensen Zich schamen wanneer Hij komt in de heerlijkheid van zijn Vader, met de heilige engelen. (TELOS)

Mr 9:19 Hij nu antwoordde hun en zei: O ongelovig geslacht, hoe lang zal Ik nog bij u zijn? Hoe lang zal Ik u nog verdragen? Brengt hem bij Mij. (TELOS)

Flp 2:15 opdat u onberispelijk en rein bent, onbesproken kinderen van God temidden van een krom en verdraaid geslacht, waaronder u schijnt als lichten in de wereld, (TELOS)

Als wij andere Schriftplaatsen over de toekomst zoveel mogelijk letterlijk nemen, moeten we "dit geslacht" in Matth. 24:34 figuurlijk verstaan: het betekent niet een "generatie van 40 jaar" betekent, maar "deze soort mensen", d.w.z. dit verdorven mensengeslacht. 

"Spoedig". De Heer heeft gezegd dat de in de Openbaring voorzegde gebeurtenissen spoedig zouden gebeuren en dat Hijzelf spoedig zou komen. Daarnaast heeft de Heer gesuggereerd dat zijn komst op zich laat wachten. De boze slaaf zou zeggen "Mijn heer blijft uit".

Mt 24:48 Als die boze slaaf echter in zijn hart zegt: Mt 24:49 Mijn heer blijft uit, en zijn medeslaven begint te slaan en eet en drinkt met de dronkaards, (TELOS)

De bruisdmeisjes vielen in slaap, omdat "de bruidegom uitbleef".

Mt 25:5 Toen nu de bruidegom uitbleef, werden zij allen slaperig en sliepen in. Mt 25:6 Maar te middernacht klonk een geroep: Zie, de bruidegom! Gaat uit, hem tegemoet! (TELOS)

In de gelijkenis van de slaven kwam de heer "na lange tijd" (Matth. 25:19).

Mt 25:14 Want het is als een mens die buitenslands ging en zijn eigen slaven riep en hun zijn bezittingen toevertrouwde. (...) Mt 25:19 Na lange tijd nu kwam de heer van die slaven en hield afrekening met hen. (TELOS)

Wetend dat sommigen het uitbleven van de Heer voor traagheid hielden, wees de apostel Petrus erop dat een dag bij de Heer is als duizend jaar en duizend jaar als een dag.

2Pe 3:8 Maar laat dit ene u niet onbekend zijn, geliefden, dat een dag bij de Heer is als duizend jaar en duizend jaar als een dag. 2Pe 3:9 De Heer vertraagt de belofte niet zoals sommigen het voor traagheid houden, maar Hij is lankmoedig over u, daar Hij niet wil dat iemand verloren gaat, maar dat allen tot bekering komen. 2Pe 3:10 Maar de dag van de Heer zal komen als een dief, waarop de hemelen met gedruis zullen voorbijgaan en de elementen brandend vergaan en de aarde en de werken daarop zullen gevonden worden. 2Pe 3:11 Daar dit alles dus vergaat, hoe behoort u te zijn in heilige wandel en godsvrucht, (TELOS)

De tijdrekening van God is anders dan de onze. Gezien de aanwijzingen van "lange tijd" en "uitblijven" en gezien dat veel voorzeggingen over de eindtijd en de zichtbare komst van de Heer in de wereld met heerlijkheid en majesteit nog niet hebben plaatsgevonden, moeten we "spoedig" in het perspectief van een goddelijke tijdrekening plaatsen.

Ps 90:4 Want duizend jaren zijn in Uw ogen als de dag van gisteren, wanneer die voorbijgegaan is, of als een wake in de nacht. (HSV)

De Heer komt op de wolken van de hemel. Critici van het preterisme wijzen erop dat Mattheüs 24 ook spreekt van Jezus' komst op de wolken des hemels. Deze wederkomst in de lucht is nog niet gebeurd, ook niet in de eerste eeuw. De preterist antwoordt daarop dat er geen reden is om aan te nemen dat die komst op de wolken de Wederkomst van Christus is. In het Oude Testament spreekt God van zijn komst tot het volk ten oordeel. In Jesaja 19 vinden wij daarvan een treffend voorbeeld. De profeet verwijst naar het op handen zijnde oordeel over Egypte:

Jes 19:1 De last over Egypte. Zie, de HEERE rijdt op een snelle wolk en komt in Egypte. De afgoden van Egypte zullen beven voor Zijn aangezicht en het hart van de Egyptenaren zal smelten in hun binnenste. (HSV)

Noch Jes. 19: 1 noch Matt. 24:33, die beide op een komst op de wolken spreken, spreken volgens het preterisme van de wederkomst van Christus.

Belofte van Israëls herstel. Een andere tegenwerping tegen het preterisme is dat Gods verbond met Israël "eeuwig" is en daarom niet geëindigd kan zijn in het jaar 70. Israël is weliswaar verstrooid onder de volken, naar de Schrift (Deut. 30), maar het zal ook weer worden hersteld, naar de Schrift.

Logische gevolgen. Een ander bezwaar tegen het preterisme naar voren gebracht, is dat het antisemitisme en vervangingstheologie in de hand werkt.

Meer informatie

• Willem J. Ouweneel, Vond Jezus' wederkomst al in het jaar 70 plaats?, CIP.nl, 7 april 2017. De auteur voert argumenten tegen het preterisme aan.
• Jeroen Koornstra, Waarom vergeestelijking eindtijdprofetieën niet problematisch is, CIP.nl, 10 april 2017. Reactie van preterist Jeroen Koornstra op het artikel van Willem Ouweneel.
• Willem J. Ouweneel, Noch Calvijn, Wright en Sproul hebben ooit beweerd dat Jezus in het jaar 70 is teruggekomen!, CIP.nl, 11 april 2017. Antwoord op de reactie van Jeroen Koornstra.
• Koornstra vs. Ouweneel: is Jezus nou wel of niet teruggekeerd in het jaar 70?, CIP.nl, 13 april 2017. Laatste reactie van Koornstra en van Ouweneel.

Engelstalig

Preterism, een artikel op Theopedia.com, bevat een lijst van literatuur en internetbronnen over het preterisme.

AlwaysBeReady.com, de site van apologeet Charlie Campbell, verwijst naar verscheidene kritische beoordelingen van het preterisme.

Brock David Hollett, Debunking Preterism. Uitgever: Brock David Hollett, 2018. Pagina's: 262. Geschreven door een ex-preterist. Hij ging over van het gedeeltelijk preterisme, dat hij inconsequent bevond, naar het volledig preterisme en schreef een boek om het volledig preterisme te verdedigen. Na een geestelijke strijd overwoog hij de argumenten voor het preterisme opnieuw in het licht van de Schrift. Hij herzag zijn mening en schreef Debundking Preterisme.

Joel Richardson, Debunking Preterism with Dr. Brock Hollett. Interview met ex-preterist Brock Hollet. Gepubliceerd door Joel Richardson op Youtube.com, 19 juni 2018.

Michael Brown, Thoughts on Debunking Preterism. Interview met ex-preterist Brock Hollet. Gepubliceerd door gebruiker ASKDrBrown op Youtube.com, 28 juni 2018.

Bron

Preterism, Theopedia.com. Tekst hiervan is vertaald, gewijzigd en verwerkt op 14-15 april 2017. Op de oorspronkelijke tekst van het artikel rust het auteursrecht van Creative Commons Attribution 3.0 unported.